(Από την ομιλία της Προέδρου του Δ.Σ. κ.Σοφίας Τσανάκα στην γιορτή για την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος 2013)
«Περιβάλλον και Οικονομική Κρίση: απειλή ή ευκαιρία για αλλαγή στάσης;» Η απειλή Εδώ και πέντε περίπου χρόνια, έχει ξεκινήσει η οικονομική ύφεση στις ανεπτυγμένες οικονομίες του πλανήτη, με το γνωστό αποτέλεσμα που βιώνει και η χώρα μας τόσο σκληρά εδώ και μία τριετία, την οικονομική κρίση. Οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης στις ζωές και στην καθημερινότητα όλων μας είναι φανερές. Άλλαξαν οι συνήθειές μας, άλλαξαν οι προτεραιότητές μας και δυστυχώς σε κάποιους συνανθρώπους μας αυτό έγινε με βίαιο και τραγικό τρόπο. Τι επιπτώσεις έχει όμως η νέα κατάσταση που διαμορφώνεται στην περιβαλλοντική μας συμπεριφορά και πώς αυτό θα αποτυπωθεί στο περιβάλλον; Υπάρχει ελπίδα ή τις δυσμενείς συνέπειες της κρίσης θα τις υποστούμε εμείς και θα τις φορτώσουμε στις επόμενες γενιές; Το χρονικό διάστημα των τριών ετών της κρίσης έχει επιτρέψει στους ειδικούς να διερευνήσουν τις τάσεις που διαμορφώνονται και μέσα από στατιστικές μελέτες να εξάγουν τα πρώτα συμπεράσματα. Η κυρίαρχη τάση που διαμορφώνεται, δυστυχώς φέρνει την διαφύλαξη του περιβάλλοντος σε κατάσταση αναμονής μέχρι να μπορέσουμε να «βγούμε» όπως λέγεται, από την κρίση. Η πρώτη –και ομολογουμένως ανθρώπινη- αντίδραση είναι ο πανικός και η ανάπτυξη του αισθήματος αυτοσυντήρησης, στο οποίο δεν χωράει η έννοια της διαφύλαξης του περιβάλλοντος. Η δεύτερη αντίδραση πηγάζει από την ανευθυνότητα ανθρώπων και κύκλων της εξουσίας και έχει να κάνει με την υποβάθμιση του προβλήματος με την ελπίδα αυτό να «σκάσει» στα χέρια των επόμενων γενεών. Αυτό υποβοηθείται και από την αντίληψη που έχει η κοινωνία για το περιβάλλον, δεδομένου ότι οι κάτοικοι των αστικών περιοχών είναι αποξενωμένοι από το φυσικό περιβάλλον και οι κάτοικοι της υπαίθρου αντιμετωπίζουν την φύση εργαλειακά με άμεσο όφελος την επιβίωσή τους, αγνοώντας συνήθως τα περιβαλλοντικά προβλήματα. Πρόσφατη έρευνα σε 22 χώρες μεταξύ των οποίων η Μεγάλη Βρετανία και οι ΗΠΑ έδειξε, ότι παρά τις συνεχείς προσπάθειες ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης μόνο το 49% των ερωτηθέντων θεώρησε ως πολύ σοβαρό ζήτημα την κλιματική αλλαγή, ποσοστό αισθητά μικρότερο απ’ ότι στις απαρχές της κρίσης το 2009. Προβλήματα όπως οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, η ατμοσφαιρική ρύπανση, το νερό και η εξαφάνιση των ζωϊκών ειδών, παρουσιάζουν το χαμηλότερο ενδιαφέρον εδώ και 20 χρόνια. Στην πατρίδα μας τον χειμώνα που μόλις πέρασε βιώσαμε μία ακόμη δυσμενή επίπτωση της κρίσης. Η στροφή των καταναλωτών στην καύση ξύλων για θέρμανση οδήγησε σε αύξηση των τιμών των αιωρουμένων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα των πόλεων. Παρενέργεια της αύξησης της ζήτησης ξύλων για θέρμανση ήταν και η παράνομη υλοτόμηση, η οποία με τους ελεγκτικούς μηχανισμούς του κράτους σε διάλυση, έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Η κίνηση επίσης κακοσυντηρημένων και παλαιών οχημάτων λόγω αδυναμίας συντήρησης ή αντικατάστασής τους, εξανεμίζει τα οφέλη από την μείωση της κυκλοφορίας αυτοκινήτων στα οδικά δίκτυα. Η προσπάθεια των κυβερνώντων να δείξουν ότι μπορεί να ξεπεραστεί η κρίση και να έρθει η περιβόητη «ανάπτυξη», φέρνει και μία άμβλυνση της ευαισθησίας των κρατούντων για την διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος. Εγκρίνεται η κατασκευή φαραωνικών οικοδομημάτων με κάθε δυνατή παράκαμψη της νομοθεσίας, ενώ και ο θεσμός της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων τείνει να χάσει τον ουσιαστικό του ρόλο και να μεταβληθεί σε ένα ακόμη γραφειοκρατικό γρανάζι στην αδειοδότηση των νέων δραστηριοτήτων. Για να μην αναφέρουμε την νομιμοποίηση κάθε παράνομης οικοδομικής δραστηριότητας στο όνομα της είσπραξης φόρων και προστίμων. Αλλαγή στάσης Μέχρι εδώ όμως τα κακά νέα. Γιατί το νέο οικονομικό περιβάλλον που δημιούργησε η κρίση, έγινε η αιτία να αλλάξουν προς το καλύτερο καταναλωτικές συμπεριφορές. Έρευνα που διεξήχθη σε οκτώ (8) ευρωπαϊκές χώρες, έδειξε πως σε καιρούς οικονομικής κρίσης οι Ευρωπαίοι και ιδιαίτερα οι κάτοικοι της Νότιας Ευρώπης, φαίνεται να ανακαλύπτουν ξανά την αρετή του μέτρου και να επιστρέφουν στην έξυπνη κατανάλωση. Στην συγκεκριμένη έρευνα με τίτλο «HENKEL HABITS» βρέθηκε ότι παρόλο που η τιμή αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την αγορά καλλυντικών, στην απόφαση για την αγορά απορρυπαντικών απαραίτητη προϋπόθεση είναι τα προϊόντα να σέβονται το περιβάλλον. Όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα της έρευνας, οι χώρες που έχουν πληγεί από την οικονομική κρίση έχουν υιοθετήσει μια πιο προσεκτική προσέγγιση στην διαδικασία των αγορών. Για παράδειγμα το 77% των Ελλήνων και το 70% των Ισπανών και Ιταλών δηλώνουν πως η κρίση τους έκανε να στραφούν περισσότερο στα είδη πρώτης ανάγκης. Εκείνοι επίσης που έκαναν την μεγαλύτερη προσπάθεια να μειώσουν την επιβάρυνση που προκαλείται από το νοικοκυριό και το πλύσιμο των ρούχων είναι οι ίδιοι παραπάνω λαοί, με το να μειώνουν την θερμοκρασία πλυσίματος κατά την διάρκεια κάθε κύκλου πλύσης ή να μην κάνουν άσκοπη κατανάλωση νερού στην οικιακή δραστηριότητα, προκειμένου να ελαττώσουν την ενεργειακή τους κατανάλωση. Επιπλέον, παρόλο που η τιμή είναι πράγματι ένα βασικό ζήτημα που απασχολεί τους καταναλωτές, όταν πρόκειται για την αγορά προϊόντων φιλικών προς το περιβάλλον μεγάλος αριθμός ατόμων αναγνωρίζει την αξία της συμβολής των αγορών του, ώστε η βιωσιμότητα να αποτελέσει απάντηση στην κρίση. Το 23% των ερωτωμένων Ελλήνων συμφώνησε ότι « η κρίση τους ενθάρρυνε να αγοράσουν περισσότερα προϊόντα φιλικά προς το περιβάλλον καθώς αυτό ίσως αποτελεί ένα μέρος της λύσης για την οικοδόμηση μιας ισχυρότερης οικονομίας σε βάθος χρόνου». Το ζητούμενο βέβαια παραμένει –καθώς οι καταναλωτές αντιμετωπίζουν δυσκολίες να εξακριβώσουν ποια προϊόντα πραγματικά ακολουθούν υπεύθυνες περιβαλλοντικές πρακτικές- η διακριτή σήμανση των περιβαλλοντικών πιστοποιήσεων των αγαθών. Τα παραπάνω παραδείγματα μας επιβεβαιώνουν το αρχαίο ρητό «ανάγκα και θεοί πείθονται». Έπρεπε να βρεθούμε μέσα στην δίνη της κρίσης για να αναγκαστούμε να αλλάξουμε την συμπεριφορά μας. Αφού όμως αποδεχθούμε ότι αυτό χαρακτηρίζει την ανθρώπινη φύση, ας σκεφτούμε ότι και το περιβάλλον έχει οικονομική αξία άμεση και έμμεση, την οποία πρέπει να περιφρουρήσουμε. Η έμμεση οικονομική αξία έχει να κάνει με την αξιοπρέπεια, την ψυχική και σωματική υγεία των κατοίκων, αλλά και την διατήρηση της ιστορικότητας του τόπου μας. Η άμεση έχει να κάνει με δραστηριότητες που αποφέρουν οικονομικό όφελος, προστατεύοντας το περιβάλλον. Τέτοια δραστηριότητα είναι η ανακύκλωση καθώς και η επαναχρησιμοποίηση των στερεών αποβλήτων. Επίσης, η καλή ποιότητα του θαλάσσιου και χερσαίου περιβάλλοντος αποτελεί προϋπόθεση για την ανάπτυξη του τουρισμού, αλλά και για την ποιότητα ζωής των κατοίκων μιας περιοχής. Ένας άλλος σημαντικός τομέας είναι οι ήπιες μορφές ενέργειας, που αν αξιοποιηθούν με σωστό σχεδιασμό και γρήγορη υλοποίηση, μπορούν να αποφέρουν οφέλη και για την οικονομία και για το περιβάλλον. Αλλά και εμείς οι πολίτες μπορούμε να εφαρμόσουμε στην καθημερινή πρακτική μικρές αλλά αποτελεσματικές προτάσεις οικονομίας. Να μην καταναλώνουμε άσκοπα ηλεκτρικό ρεύμα, να μην χρησιμοποιούμε το ΙΧ αλλά ΜΜΜ όπου είναι δυνατό, να μην προβαίνουμε σε αλόγιστες και υπερβολικές αγορές τροφίμων και άλλων αγαθών-πολλά από αυτά πετιούνται πριν καταναλωθούν γιατί συμπληρώνεται η ημερομηνία λήξης της κατανάλωσής τους- να ανακυκλώνουμε και να επαναχρησιμοποιούμε πράγματα, να μερικές ιδέες με σημαντικό όφελος στην οικονομία μας και πολύ μεγαλύτερο αποτύπωμα στο περιβάλλον. Η ιστορία έχει δείξει ότι η οικονομική κρίση, όπως και άλλες τέτοιες που έχουν συμβεί στο παρελθόν και θα συμβούν στο μέλλον, θα κάνει τον κύκλο της και θα περάσει. Από την άλλη οι περιβαλλοντικές κρίσεις έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: παρουσιάζουν μεγάλη διάρκεια μέχρι την αποκατάσταση των βλαπτικών συνεπειών τους. Ο χρόνος διάρκειας μιας περιβαλλοντικής κρίσης είναι μακροοικονομικός. Η ελπίδα σε επίπεδο κρατών και κυβερνήσεων είναι η υιοθέτηση του μοντέλου της αειφόρου ανάπτυξης. Η νέα περιβαλλοντική οικονομία που έχει αρχίσει να διαμορφώνεται σε Ευρώπη και Αμερική μπορεί υπό προϋποθέσεις να αποτελέσει μία διέξοδο από την κρίση. Ας μην περιμένουμε άμεσες λύσεις, όμως είναι βέβαιο ότι θα συμβάλει στην δημιουργία ενός μοντέλου ανάπτυξης που θα διασφαλίσει μακροπρόθεσμα οικονομική σταθερότητα και νέες θέσεις εργασίας. Όσο για τους πολίτες και τους φορείς που δραστηριοποιούνται για την προστασία του περιβάλλοντος; Ας δούμε την φροντίδα για το περιβάλλον ως μια μορφή αλληλεγγύης, αφού την αλληλεγγύη έχουμε όλοι ανάγκη για να ξεπεράσουμε την δύσκολη περίοδο που διανύουμε ως άτομα και ως χώρα.
Σχετικά άρθρα
